Her Gün İnsan Olmak

Cengiz Aytmatov. Kirgiz halkinin tarihinde çok önemli bir yere sahip olup, sadece Kirgiz halkinin degil, tüm Türk dünyasinin edebiyattaki en çok bilinen temsilcilerinden biri olarak taninmaktadir. O, SSCB'nin "demir perdesi"nin arkasinda kalmasina ragmen, eserleri 150 civarinda dile çevrilerek, duygu ve düsüncelerini dünyanin dört bir yanina ulastirabilen dünyanin en ünlü yazarlarindan da biridir.
Onun eserleri sadece kendi iç dünyasini degil, ayni zamanda tüm Kirgiz halkinin ruhî zenginligini ve degerlerini de yansitmaktadir. Herhangi bir ülkedeki okur, onun kitabini eline aldigi zaman, sadece edebî bir eseri okumus olmayacak, o kitap ve kahramanlari vasitasiyla önce Aytmatov'un âlemine, onun vasitasiyla da Kirgiz halkinin manevî dünyasina adim atmis olacaktir.Insanoglunun hayallerinin sinirsiz oldugu ve onlarin bir kismini kiyisindan kösesinden resmetmenin mümkün oldugu hepimizin malumu.
Ama o resmi yapmanin, onu her yönüyle insanlarin begenecegi tarzda süslemenin, her insanin, özellikle de her yazar ve sairin elinden gelmeyecegi de bir gerçektir. Onun için, Aytmatov'unki gibi bir zihnî altyapi, onunki gibi bir düsünce dünyasi olmasi gerekir. Onun için, Aytmatov'dakine benzer, Kirgiz halkinin çaglar ötesinden beslenerek yirminci yüzyila ulasmis, oradan da onun iç dünyasina akmis bir sözlü edebiyat âlemine sahip olmak gerekir.
Onun için, Aytmatov gibi çok yönlü, dünyaya çok seyrek gelen bir kabiliyete sahip olmak gerekir. Bu yönüyle bakildiginda, Aytmatov, Kirgiz halkina ait olmasina ragmen, gerçekte tüm insanogluna mal olmus bir kalem ustasidir desek yanilmis olmayiz. Aytmatov'un eserleri Türkçeye 1960'li yillarda çevrilmeye baslamis olmasina ragmen, onun taninmasi, "Selvi Boylum, Al Yazmalim" isimli eserinden 1977 yilinda sinemaya aktarilan filmden sonra olmus, 1990'li yillarda SSCB'nin dagilmasiyla da her kesimden insanin severek okudugu en taninmis yazarlardan biri olarak ayri bir yer edinmistir.
Ben, onun eserlerini lisede okudugum yillarda tanimis, üniversite yillarimda ise tamamini okumustum. Onun eserlerinin tamamini okuduktan sonra, Kirgiz denen köklü bir halkin oldugunu, özellikle de Ala-Too Daglari ve Isik Göl gibi dünyaya taninmis iki büyük sembolünün var oldugunu ögrenmis ve keske oralari görebilsem diye iç geçirmistim. Kaderin bir lütfu olarak 1992 yilinda okumak üzere Kirgizistan'a gitmistim.
Ama itiraf etmeliyim ki, kitaplarinin tamamini okumama ragmen, her nasilsa onun çoktan vefat eden bir yazar oldugu düsüncesi aklimda yer edinmisken, 1995 yilinda Manas Destaninin 1000. yil kutlamalarinda konusma yapinca oldukça sasirmistim. Daha sonra onunla tanismak ve hatta birkaç kere tercümanligini yapmak da nasip olmustu. Yazarin öykü ve romanlarinin tamami, o yillara kadar Türkçeye tercüme edildigi için o günlerde sadece birkaç makalesini ve siirini çevirmistim.
Benim için bir "kizil elma" olan onun bir kitabini Türkçeye kazandirma fikri, ne yazik ki gerçeklesmesi mümkün olmayan bir hayal olarak kalmisti. Bu hayalimi nasil gerçeklestirebilirim diye düsünürken, bekledigim firsati yakalayacak bir gelisme oldu. Yazarin yazili ve görsel basinda yayinlanarak okurlarina ulasan makale ve demeçlerinden derlenen ve Kirgizistan Millî Ilimler Akademisi (KMIA) tarafindan 2016 yilinda hazirlanip, "Aytmatovdun Asil Oy Bermetteri" (Aytmatov'un Kiymetli Özlü Sözleri ve Düsünceleri) adiyla basilmis olan kitabini buldum.
KMIA tarafindan bastirilan kitabin Rusça bölümünün tercümesini "Düsünceler Senfonisi" ismiyle elektronik kitap seklinde 2020 yilinda Crab Publishing tarafindan yayimlanmistir."Kün Sayin Adam Boluu - Her gün Insan Olmak" kitabini Türkçe olarak, yine Crab Publishing tarafindan yayinlanmasi için hazirladik. Bu vesileyle, Aytmatov'un kitaplarini tercüme etme hayalimi üçüncü defa gerçeklestirdigim için ne kadar sükretsem azdir.Ibrahim Türkhan